आपल्या आयुष्यात अनपेक्षित घटना कधीही घडू शकतात – अचानक येणारा मोठा वैद्यकीय खर्च, नोकरी जाणे, किंवा घराची तातडीची दुरुस्ती. अशा वेळी आर्थिक नियोजन नसले तर ताण वाढतो आणि परिस्थिती हाताळणे कठीण होते. म्हणूनच, प्रत्येक कुटुंबासाठी Emergency Fund (आपत्कालीन निधी) असणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे. हा निधी म्हणजे तुमच्या आर्थिक सुरक्षिततेसाठी असलेले एक मजबूत सुरक्षा कवच. सुमारे ७५% भारतीयांकडे पुरेसा आपत्कालीन निधी नाही, ज्यामुळे अचानक आलेल्या आर्थिक धक्क्यांचा सामना करणे अवघड जाते.

केवळ श्रीमंत गुंतवणूकदारांसाठीच नव्हे, तर प्रत्येक भारतीय कुटुंबासाठी हा निधी आवश्यक आहे. आर्थिक तयारी आपल्याला अनिश्चित काळात शांतता आणि आत्मविश्वास देण्यास मदत करते.

Emergency Fund म्हणजे काय आणि तो का महत्त्वाचा आहे?

फक्त बचत नव्हे, सुरक्षा कवच!

आपत्कालीन निधी ही तुमच्या सामान्य बचतीपेक्षा किंवा गुंतवणुकीच्या उद्दिष्टांपेक्षा वेगळी गोष्ट आहे. ही एक विशिष्ट रक्कम असते जी केवळ अनपेक्षित आणि महत्त्वाच्या खर्चांसाठी बाजूला ठेवली जाते. तुमची नियमित बचत ही कदाचित नवीन घर घेण्याच्या, मुलांच्या शिक्षणासाठी किंवा निवृत्तीसाठी असू शकते, पण Emergency Fund हा अचानक येणाऱ्या संकटांपासून तुम्हाला वाचवणारे सुरक्षा कवच आहे. 

खालील काही परिस्थिती या निधीची गरज दर्शवतात :

• अचानक वैद्यकीय खर्च (उदा. हॉस्पिटल बिल).
• नोकरी गमावणे किंवा उत्पन्नात घट.
• घराची किंवा वाहनाची तातडीची दुरुस्ती.
• कौटुंबिक संकट (कौटुंबिक आजारपण किंवा मृत्यू).
• नैसर्गिक आपत्ती (पूर, भूकंप इत्यादी).

अनपेक्षित घटनांसाठी स्वतंत्र निधी ठेवणे, भविष्यातील आर्थिक ध्येय सुरक्षित ठेवण्याचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.या निधीमुळे तुम्हाला अशा परिस्थितीत कर्ज घेण्याची गरज भासत नाही किंवा तुम्हाला कठीण प्रसंगी तुमची दीर्घकालीन गुंतवणूक मोडावी लागत नाही.

Emergency Fund किती असावा? 

तुमच्या मासिक खर्चाची गणना करा

इमर्जन्सी फंड किती असावा हे ठरवण्यासाठी, सर्वप्रथम तुमचे मासिक अत्यावश्यक खर्च किती आहेत, याची गणना करा. यात घरभाडे/ईएमआय, किराणा, वीज बिल, वाहतूक खर्च, विमा प्रीमियम आणि कर्जाचे हप्ते (EMIs) यांचा समावेश होतो. अनावश्यक खर्च (उदा. चित्रपट पाहणे, बाहेर खाणे) यात विचारात घेऊ नका. केवळ मूलभूत गरजा भागवण्यासाठी लागणारा खर्च मोजा.

3 ते 6 महिन्यांच्या खर्चाचे लक्ष्य

सामान्यतः, 3 ते 6 महिन्यांच्या अत्यावश्यक खर्चाएवढा इमर्जन्सी फंड असावा अशी शिफारस केली जाते. जर तुमचे उत्पन्न अनियमित असेल, किंवा तुमच्यावर अवलंबून असणारे सदस्य जास्त असतील, किंवा आरोग्याच्या काही समस्या असतील, तर तुम्ही 6 महिन्यांपेक्षा जास्त खर्चाचा निधी ठेवण्याचा विचार करू शकता. उदाहरणार्थ, जर तुमच्या कुटुंबाचा मासिक अत्यावश्यक खर्च ₹30,000 असेल, तर तुमचा आपत्कालीन निधी ₹90,000 ते ₹1,80,000 च्या दरम्यान असावा. 

तुम्ही आमचा Emergency Fund Calculator वापरू शकता.

Emergency Fund कसा तयार करावा

उद्दिष्ट निश्चित करा आणि बजेट बनवा

इमर्जन्सी फंड तयार करणे हे एक मोठे उद्दिष्ट वाटू शकते, पण तुम्ही लहान सुरुवात करू शकता. दरमहा अगदी ₹500-₹1000 बाजूला ठेवण्यास सुरुवात करता येते. तुमच्या खर्चाचे बजेट तयार करा, ज्यामुळे तुम्हाला अनावश्यक खर्च कुठे होत आहे हे कळेल आणि बचत करण्यासाठी संधी मिळेल. ‘पहिले स्वतःला पैसे द्या’ या तत्त्वाचे पालन करा – तुमच्या इनकम मधून आपत्कालीन निधीसाठी आपोआप पैसे एका वेगळ्या खात्यात ट्रान्सफर करा.

अनावश्यक खर्च कमी करा

इमर्जन्सी फंड वेगाने जमा करण्यासाठी, अनावश्यक खर्च कमी करणे हा एक चांगला मार्ग आहे. बाहेर खाणे कमी करणे, न वापरलेल्या OTT सबस्क्रिप्शन रद्द करणे, किंवा अनावश्यक वस्तूंची खरेदी टाळणे तुम्ही करू शकता.  या छोट्या बदलांमुळे आपण नियमित अनावश्यक खर्च कमी करू शकतो आणि जास्त बचत करू शकतो. शिस्तबद्ध बचत हे यशाचे गमक आहे.

अतिरिक्त उत्पन्नाचा वापर

तुम्हाला मिळणारे बोनस, टॅक्स रिफंड किंवा इतर कोणतेही अतिरिक्त उत्पन्न थेट तुमच्या इमर्जन्सी फंडात जमा करा. जर शक्य असेल, तर तात्पुरता पार्ट-टाइम व्यवसाय किंवा फ्रीलान्स काम करूनही तुम्ही तुमच्या निधीला लवकर वाढवू शकता. 

तुम्ही आमच्या Emergency Fund Monthly Savings Planner चा वापर करून तुमच्या बचतीचे नियोजन अधिक प्रभावीपणे करू शकता.

Emergency Fund कुठे ठेवावा?

तरलता आणि सुरक्षितता प्राधान्य

इमर्जन्सी फंड ठेवताना सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे त्या पैशांची Liquidity आणि Safety. या निधीचा मुख्य उद्देश जास्त परतावा मिळवणे नाही, तर गरज पडल्यास तो त्वरित उपलब्ध असणे हा आहे. त्यामुळे हा निधी शेअर मार्केट किंवा क्रिप्टोकरन्सी सारख्या जोखमीच्या गुंतवणुकीत ठेवू नये.

Emergency Fund ठेवण्यासाठी काही चांगले पर्याय उपलब्ध आहेत:

• High-yield savings account: हे पैसे सहज उपलब्ध होतात आणि त्यावर सामान्य बचत खात्यापेक्षा जास्त व्याज मिळते.
• Sweep-in Fixed Deposits: यात तुमच्या बचत खात्यातील ठराविक रकमेपेक्षा जास्त रक्कम आपोआप एफडीमध्ये जाते, ज्यामुळे जास्त व्याज मिळते. गरज पडल्यास, ही एफडी त्वरित मोडून पैसे वापरता येतात.
• Liquid Mutual Funds: हे म्युच्युअल फंड खूप तरल असतात आणि बचत खात्यापेक्षा थोडा जास्त परतावा देऊ शकतात. यात पैसे काढणे सोपे असते, अनेकदा एका दिवसात पैसे उपलब्ध होतात.

हे पर्याय तुमच्या निधीला सुरक्षित ठेवतात आणि गरज पडल्यास सहज उपलब्ध करून देतात.

Read : ‘Best Places To Keep Your Emergency Fund’ by Forbes

Emergency Fund च्या बाबतीत टाळाव्या लागणाऱ्या चुका

इमर्जन्सी फंड तयार करणे महत्त्वाचे असले तरी, काही सामान्य चुका टाळणेही तितकेच महत्त्वाचे आहे. सर्वात मोठी चूक म्हणजे हा निधी जोखमीच्या मालमत्तांमध्ये, जसे की शेअर मार्केट किंवा क्रिप्टोकरन्सीमध्ये गुंतवणे. या साधनांमध्ये निधी गुंतवल्यास, गरज असताना त्याची किंमत कमी होण्याची शक्यता असते, ज्यामुळे तुमच्या आपत्कालीन गरजेवर परिणाम होऊ शकतो.

दुसरी चूक म्हणजे महागाईकडे दुर्लक्ष करणे. महागाईमुळे पैशाची खरेदी शक्ती कमी होते. म्हणून, तुम्ही तुमच्या निधीची किंमत राखण्यासाठी तो नियमितपणे वाढवत राहणे आवश्यक आहे. याव्यतिरिक्त, आपत्कालीन निधीला तुमच्या इतर बचतीतून किंवा उद्दिष्टांमधून (उदा. सुट्टीसाठीची बचत) वेगळे ठेवा. हे पैसे केवळ आपत्कालीन परिस्थितीसाठीच आहेत. भारतीय संदर्भामध्ये, सोने किंवा स्थावर मालमत्ता यांवर जास्त अवलंबून राहणे टाळा, कारण गरजेच्या वेळी ती त्वरित विकून रोख पैसे मिळवणे कठीण होऊ शकते. योग्य आर्थिक नियोजन आणि या चुका टाळून, तुमचा इमर्जन्सी फंड खऱ्या अर्थाने एक मजबूत सुरक्षा कवच बनेल.

आपले आर्थिक भवितव्य सुरक्षित करा 

थोडक्यात, इमर्जन्सी फंड हा प्रत्येक भारतीय कुटुंबासाठी एक अविभाज्य आर्थिक सुरक्षा कवच आहे. तो अनपेक्षित संकटांपासून आपले संरक्षण करतो आणि आपल्याला मानसिक शांतता देतो. आजच आपल्या इमर्जन्सी फंड बांधायला सुरुवात करा किंवा तो पुन्हा तपासा. तुमच्यासाठी आर्थिक सुरक्षितता मिळवणे नक्कीच शक्य आहे.

Disclaimer: The information provided in this blog is for general educational and informational purposes only. It should not be considered as financial advice. Readers are encouraged to consult a qualified financial advisor before making any financial decisions.