गुंतवणुकीच्या जगात इक्विटी शेअर्स अनेकदा मुख्य आकर्षण ठरते, पण तुम्ही Debt Funds नी देऊ केलेल्या स्थिरता आणि सातत्यपूर्ण परताव्याचा विचार केला आहे का? डेट फंड्स हे असे म्युच्युअल फंड आहेत जे प्रामुख्याने निश्चित उत्पन्न देणाऱ्या साधनांमध्ये, जसे की Government Bonds, कॉर्पोरेट बॉंड्स आणि मनी मार्केट साधनांमध्ये गुंतवणूक करतात. भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी, डेट फंड्स पोर्टफोलिओमध्ये विविधता आणण्यासाठी, मूळ भांडवलाचे संरक्षण करण्यासाठी आणि विशेषतः अस्थिर बाजारात तुलनेने स्थिर परतावा मिळवण्यासाठी महत्त्वाचे आहेत.

जुलै २०२५ पर्यंत, डेट म्युच्युअल फंडांनी भारतीय गुंतवणूकदारांमध्ये त्यांची विश्वसनीयता सिद्ध केली आहे. त्यांची एकूण मालमत्ता (AUM) मार्च २०२५ पर्यंत ₹१५ लाख कोटींहून अधिक झाली असून, त्यात सातत्याने वाढ दिसून येत आहे. ही वाढ त्यांची सुरक्षित आणि स्थिर परतावा देण्याची क्षमता दर्शवते. हा ब्लॉग डेट फंडांचे विविध प्रकार सविस्तरपणे समजावून सांगेल, ज्यामुळे तुम्हाला तुमच्या आर्थिक उद्दिष्टांसाठी योग्य पर्याय निवडता येईल.

Debt Funds म्हणजे काय?

Debt Funds म्हणजे असे म्युच्युअल फंड्स जे प्रामुख्याने सरकारी बाँड्स, कॉर्पोरेट बाँड्स, मनी मार्केट इन्स्ट्रुमेंट्स, आणि कमर्शियल पेपर्स मध्ये गुंतवणूक करतात. हे फंड्स व्याज उत्पन्न आणि व्याजदरातील बदलांमुळे होणाऱ्या पूंजीवृद्धी (बाँड किमती वाढल्यास) यातून परतावा मिळवतात. इक्विटी फंड्सच्या तुलनेत, डेट फंड्स कमी अस्थिर असतात, ज्यामुळे ते जोखीम-विरोधी गुंतवणूकदारांसाठी योग्य पर्याय ठरतात.

तुमच्या पोर्टफोलिओमध्ये Debt Funds का समाविष्ट करावेत?

डेट फंड्स अनेक कारणांमुळे भारतीय गुंतवणूकदारांसाठी आकर्षक आहेत:

• स्थिरता आणि कमी अस्थिरता: Debt Funds इक्विटी फंड्सच्या तुलनेत कमी अस्थिर असतात, कारण fixed-income securities च्या किमती, बाजारातील चढ-उतारांपासून कमी प्रभावित होतात.
• विविधीकरण: डेट फंड्स तुमच्या पोर्टफोलिओमध्ये विविधता आणतात, इक्विटी गुंतवणुकींच्या जोखमीला संतुलित करतात.
• उत्पन्न निर्मिती: काही डेट फंड्स व्याजातून नियमित उत्पन्न देतात, जरी सर्व प्रकारांसाठी हे सुनिश्चित नसते.
• पूंजी संरक्षण: अनेक डेट फंड्सचे प्राथमिक उद्दिष्ट पूंजी संरक्षण आहे, जे जोखीम टाळणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी आदर्श आहे.
• द्रवता: डेट फंड्स सीधा fixed-income इन्स्ट्रुमेंट्सच्या तुलनेत जास्त द्रवता देतात, कारण युनिट्स सहज विकत घेता किंवा विकता येतात.

2025 पर्यंत, डेट फंड्सचा Assets Under Management भारतात 15% ने वाढला आहे, आणि लिक्विड फंड्सनी सरासरी 7.5% परतावा दिला आहे.

गुंतवणूक करण्यापूर्वी विचारात घ्यावयाचे मुख्य घटक

डेट फंड्समध्ये गुंतवणूक करण्यापूर्वी खालील घटकांचा विचार करणे आवश्यक आहे:

• गुंतवणूक कालावधी: तुम्ही किती काळासाठी गुंतवणूक ठेवणार आहात? उदाहरणार्थ, अल्पकालीन गुंतवणुकीसाठी लिक्विड फंड्स, तर दीर्घकालीनसाठी गिल्ट फंड्स योग्य असू शकतात.
• जोखीम सहनशीलता: व्याजदरचे जोखीम (व्याजदर वाढल्यास बाँड किमती कमी होतात) आणि क्रेडिटचे जोखीम (इश्यूअर डिफॉल्ट होण्याचा धोका) यांचा विचार करा.
• आर्थिक उद्दिष्टे: तुम्ही नियमित उत्पन्न, पूंजी संरक्षण, किंवा मर्यादित वाढ शोधत आहात का?
• कर: 1 एप्रिल 2023 नंतरच्या गुंतवणुकींसाठी, सर्व लाभांवर गुंतवणूककर्त्याच्या आयकर स्लॅब दरानुसार अल्पकालीन पूंजी लाभ कर लागतो, कारण 2023 च्या वित्त विधेयकाने इंडेक्सेशन लाभ काढून टाकला आहे . 1 एप्रिल 2023 पूर्वीच्या गुंतवणुकींसाठी, 36 महिन्यांहून अधिक कालावधीसाठी 20% इंडेक्सेशनसह दीर्घकालीन पूंजी लाभ कर लागू होतो.

Debt Funds चे प्रकार समजून घेऊया

1. Duration-Based Debt Funds

• Overnight Funds

Overnight Funds एक दिवसाच्या आत परत येणाऱ्या डेट इन्स्ट्रुमेंट्स मध्ये गुंतवणूक करतात. हे अत्यंत कमी जोखीम, उच्च liquidity असलेले मानले जातात. अगदी अचानक उद्भवणाऱ्या खर्चांसाठी किंवा इमरजेंसी निधीसाठी हे आदर्श ठरतात. जून 2025 मध्ये लाँच झालेल्या Jio-BlackRock Overnight Fund मध्ये 3 दिवसातच लाखो गुंतवणूकदारांनी सहभाग नोंदवला, हे दाखवते की असे फंड्स एज्युंसी निधीसाठी किती लोकप्रिय आहेत

• Liquid Funds

Liquid Funds 91 दिवसांच्या आत परत येणाऱ्या बाँड्स, ट्रीझरी बिल आणि अशीच इतर साधने निवडतात. या फंडांमध्ये तेवढ्या जोखमीही नसतात आणि पोर्टफोलिओला स्थिरता व तरलता दोन्ही मिळतात. गेल्या वर्षात त्यांचा AUM ₹17,200 कोटींवरून वाढून आता ₹23,550 कोटींवर पोहचला आहे, म्हणजेच 31% वाढ.

Read : Liquid Fund vs Fixed Deposit – कोणता पर्याय जास्त फायदेशीर?

• Ultra Short Duration Funds

हे फंड सामान्यतः 3 ते 6 महिन्याच्या Macaulay duration वर आधारित असतात. Liquid पेक्षा किंचित जास्त जोखीम घेतात, पण 3-6 महिन्यांच्या अनिश्चिततेसाठी ही योग्य गुंतवणूक ठरते. Nippon India Ultra Short Duration Fund मध्ये AUM ₹7,695 कोटी, तर Tata Ultra Short Term Fund मध्ये ₹3,961 कोटी इतकी झालेली आहे; दोन्ही 6–8% वार्षिक परतावा देतात.

• Low Duration Funds

Low Duration Funds मध्ये Macaulay duration 6 ते 12 महिन्यांच्या दरम्यान असते. हे Short-term (6–12 महिने) उद्दिष्टांसाठी उपयुक्त ठरतात. Mahindra Manulife Low Duration Fund ने गेल्या तीन वर्षांत सरासरी वार्षिक 7.65% परतावा दिला.

• Short Duration Funds

या Funds मध्ये Macaulay duration 1 ते 3 वर्षांच्या दरम्यान असतो. मध्यकालीन उद्दिष्टांसाठी (1–3 वर्षे) योग्य अशी गुंतवणूक म्हणून त्यांचा समावेश केला जातो. ICICI Prudential Short Term Fund चा AUM ₹21,284 कोटी आहे आणि गेल्या एक वर्षातील परतावा 9.7% इतका झाला आहे. त्याचा 3 वर्षाचा CAGR 8.7% असून 5 वर्षांत 7.3% इतका आहे.

• Medium Duration Funds

Medium Duration Funds मध्ये Macaulay duration 3 ते 4 वर्षांच्या आसपास असतो. तुम्ही तुमची रक्कम दीर्घकाल स्थिर ठेवू इच्छित असल्यास, हा पर्याय योग्य ठरतो. Aditya Birla SL Medium Term Plan मध्ये 3 वर्षाचा CAGR 15.12%, तर 5 वर्षांचा 14.28% एवढा आहे; AUM ₹2,206 कोटी इतका आहे.

• Medium to Long Duration Funds

या वर्गातील Funds चे Macaulay duration 4 ते 7 वर्षांच्या दरम्यान असतो. व्याजदर चढउताराच्या उच्च संवेदनक्षमतेमुळे (interest rate sensitivity) हे फंड काही प्रमाणात जोखमीचे ठरतात. UTI Medium to Long Duration Fund चा AUM ₹311 कोटी असून त्याचा 5 वर्षांचा CAGR 9.39% इतका आहे.

• Long Duration Funds

ज्यांचे Macaulay duration 7 वर्षांपेक्षा जास्त असते, ते Long Duration Funds म्हणून ओळखले जातात. हे Funds interest rate च्या बदलांना सर्वाधिक संवेदनशील असतात आणि दीर्घकालीन उधारी बाजारावर विश्वास असणार्‍या गुंतवणूकदारांसाठी उपयुक्त आहेत. AMFI च्या March 2025 अहवालानुसार, या वर्गाचा AUM मागील वर्षी 59.3% वाढून ₹12,769 कोटींवरून ₹20,344 कोटींपर्यंत पोहचला आहे.

2. Credit & Risk-Based Debt Funds

• Credit Risk Fund

हे फंड AA श्रेणीपेक्षा खालील कॉर्पोरेट बाँड्स मध्ये गुंतवणूक करतात, ज्यामुळे मिळणारा परतावा उच्च पण जोखीमही संतुलीत राहते. उदाहरणार्थ, HSBC Credit Risk Fund चे AUM ₹657 कोटी असून गेल्या वर्षीचा 1-वर्षीय परतावा 22.5% होता; तीन वर्षांचा CAGR 12.15%. या प्रकारातील फंड निवडताना जोखीम क्षमता पाहूनच गुंतवणूक करावी.

• Corporate Bond Fund

मुख्यतः कॉर्पोरेट बाँड्समध्ये गुंतवणूक करणारे हे फंड गिल्टपेक्षा जास्त परतावा देऊ शकतात पण जोखीमही वाढते. उदाहरण म्हणून Nippon India Corporate Bond Fund चे AUM ₹8,771 कोटी असून, 1-वर्षीय परतावा 10.3%, 3-वर्षीय 8.6%, आणि 5-वर्षीय 7.3% आहे; तर Axis Corporate Bond Fund चे AUM ₹8,119 कोटी असून 1-वर्षीय परतावा 10.4%.

3. Rate & Yield-Based Debt Funds

• Gilt Fund

फक्त सरकारी सिक्युरिटीजमध्ये गुंतवणूक करून हे फंड सॉव्हरेन क्रेडिट क्वालिटी देतात पण interest rate परिवर्तनांच्या संवेदनशील असतात. उदा., SBI Magnum Gilt Fund चे AUM ₹12,572 कोटी असून एक वर्षात 8.7% परतावा होता.

• Gilt Fund – 10 वर्षे Constant Duration

या फंडमध्ये Macaulay duration गैर बदलणार्‍या 10 वर्षांच्या G-Secs मध्ये गुंतवणूक केली जाते. हे interest rate चक्रावर दीर्घकाल लक्ष ठेवणाऱ्या गुंतवणूकदारांसाठी योग्य.

• Floater Fund

या फंडमध्ये फ्लोटिंग रेट यंत्रणांमध्ये गुंतवणूक केली जाते जिथे कूपन दर नियमित रीसेट होतो, त्यामुळे interest rate वाढल्यास हा फंड तुलनेने सुरक्षित. Nippon India Floater Fund 1-वर्षीय परतावा 9.48%, 3-वर्षीय 7.81%, 5-वर्षीय 6.45% असतो.

4. Category-Specific / Special Debt Funds

• Banking & PSU Fund

बँका, PSU, वित्तीय संस्थांमधील कर्ज साधनांमध्ये गुंतवणूक करतात. Nippon India Banking & PSU Fund चे AUM ₹5,946 कोटी असून 1-वर्षीय परतावा 9.27%, 3-वर्षीय 7.58%, 5-वर्षीय 6.07% आहे.

• Dynamic Bond Fund

मॅनेजर व्याजदराच्या अंदाजावर आधारित पोर्टफोलिओचा कालावधी सक्रियपणे बदलतात, त्यामुळे दीर्घकालीन किंवा अल्पकालीन संधींचा फायदा घेता येतो. Nippon India Dynamic Bond Fund चे AUM ₹4,233 कोटी, 3-वर्षीय CAGR 6.55%, 5-वर्षीय 6.86%. HDFC Dynamic Debt Fund चे 1-वर्षीय परतावा 8.9%, AUM ₹850 कोटी आहे.

• Money Market Fund

Commercial Papers, Treasury Bills, CDs यांसारख्या अत्यंत अल्पावधीत गुंतवणूक करणारे या फंडात जमणार्‍या निधीचे AUM खूप मोठे असते. Kotak Money Market Fund चे AUM ₹29,774 कोटी असून याचा 1-वर्षीय परतावा 7.8%, Tata Money Market Fund चे AUM ₹24,751 कोटी आहे. Franklin India Money Market Fund मध्ये ₹10,000 चा SIP 23 वर्षांत ₹70 लाख झाला आहे—CAGR 7.14%.

तुमच्यासाठी योग्य Debt Funds कसा निवडाल?

योग्य डेट फंड निवडताना तुमच्या वैयक्तिक आर्थिक स्थितीचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे.

• गुंतवणुकीचा कालावधी निश्चित करा: तुमची गुंतवणूक किती कालावधीसाठी असेल हे ठरवा.
  • अल्पावधी (Short-term): (उदा. १ दिवसापासून ६ महिने) – ओव्हरनाईट फंड, लिक्विड फंड, अल्ट्रा शॉर्ट ड्युरेशन फंड उपयुक्त आहेत.
  • मध्यम-मुदत (Medium-term): (उदा. ६ महिने ते ३-४ वर्षे) – लो ड्युरेशन, शॉर्ट ड्युरेशन, किंवा मीडियम ड्युरेशन फंड्सचा विचार करा.
  • दीर्घकालीन (Long-term): (उदा. ४ वर्षांपेक्षा जास्त) – मीडियम टू लाँग ड्युरेशन, लाँग ड्युरेशन किंवा गिल्ट फंड्स योग्य ठरू शकतात.
• जोखीम घेण्याची क्षमता ओळखा:
  • क्रेडिट जोखीम (Credit Risk): तुम्हाला सरकारी रोख्यांमध्ये (G-Secs) गुंतवणूक करायची आहे की कॉर्पोरेट बॉंड्समध्ये, जिथे क्रेडिट रिस्क फंड्समध्ये जास्त जोखीम असते?
  • व्याजदर जोखीम/ड्युरेशन जोखीम (Interest Rate Risk/Duration Risk): तुम्ही व्याजदरातील चढ-उतारांना किती संवेदनशील आहात? दीर्घ ड्युरेशन असलेल्या फंडांमध्ये व्याजदराची जोखीम जास्त असते.
• आर्थिक उद्दिष्टांशी जुळवून घ्या:
  • Emergency Fund साठी: लिक्विड किंवा ओव्हरनाईट फंड्स निवडा.
  • १-२ वर्षांत डाउन पेमेंटसाठी बचत: लो ड्युरेशन किंवा शॉर्ट ड्युरेशन फंड्स पहा.
  • दीर्घकालीन स्थिर परताव्यासाठी: कॉर्पोरेट बॉंड किंवा मीडियम टू लाँग ड्युरेशन फंड्सचा विचार करा.
• फंड व्यवस्थापक आणि एक्सपेंस रेशोचे महत्त्व: फंडाच्या व्यवस्थापकाचा अनुभव आणि फंडाचा एक्सपेंस रेशो (Expense Ratio) देखील तुमच्या निवडीवर परिणाम करतात.
• डेटमध्ये Diversification आणा: तुमच्या सर्व पैशांची एकाच प्रकारच्या डेट फंडात गुंतवणूक करू नका. तुमच्या गरजांनुसार विविध डेट फंडांचे मिश्रण करणे अधिक सुरक्षित आणि फायदेशीर ठरू शकते.

Read : Best Performing Debt Mutual Funds by ETMoney

पुढील दिशा 

थोडक्यात सांगायचे झाल्यास, Debt Funds हे तुमच्या गुंतवणुकीच्या पोर्टफोलिओसाठी स्थिरता आणि विविधता आणणारे महत्त्वाचे साधन आहेत. त्यांच्या विविध प्रकारांमुळे प्रत्येक गुंतवणूकदाराच्या गरजांनुसार योग्य पर्याय निवडता येतो. तुमची आर्थिक उद्दिष्ट्ये आणि जोखीम क्षमता काळजीपूर्वक तपासा आणि गरज वाटल्यास आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या. लक्षात ठेवा, इक्विटी आणि डेटचे योग्य संतुलन असलेला पोर्टफोलिओच दीर्घकाळात अधिक सुरक्षित आणि फायदेशीर सिद्ध होतो.

Disclaimer: This blog is for informational purposes only and does not constitute financial advice. Please consult a certified financial advisor before making any investment decisions. Mutual fund investments are subject to market risks. Read all scheme-related documents carefully before investing.