भारतीय संस्कृतीत सोन्याला केवळ धातू नव्हे, तर सुरक्षित गुंतवणूक आणि शुभ मानले जाते. पिढ्यानपिढ्या सोन्याचे दागिने हे संपत्तीचे प्रतीक आणि कठीण काळात आधार राहिले आहेत. मात्र, गेल्या काही वर्षांपासून, विशेषत: जागतिक आणि देशांतर्गत बाजारातील सततच्या चढ-उतारांमुळे Gold ETFs या एका नव्या आणि आधुनिक सोने गुंतवणूक पर्यायाची लोकप्रियता भारतीय गुंतवणूकदारांमध्ये लक्षणीय वाढली आहे

2025च्या पहिल्या चार महिन्यांत लोकांनी सोन्याच्या पारंपरिक दागिन्यांऐवजी Gold ETFs मध्ये गुंतवणूक 27% ने वाढवली आहे, ज्यावर गुजरातमध्येच AUM ₹681 कोटी वरून ₹867 कोटी झाला . याशिवाय, मे महिन्यात भारतात Gold ETFs मध्ये ₹292 कोटी शुद्ध inflow नोंदले गेले.

भारतीय गुंतवणूकदार आजच्या काळात दोन्ही – Gold ETFs vs Gold Jewellery – यांच्यामध्ये सुरक्षित आणि फायदेशीर पर्याय म्हणून विचार करत आहेत. हा ब्लॉग पोस्ट तुम्हाला दोन्ही गुंतवणुकीतील फरक, फायदे-तोटे समजावून देईल आणि बाजारातील अनिश्चिततेत सुरक्षित गुंतवणुकीचा पर्याय निवडण्यास मदत करेल.

Gold Jewellery : पारंपरिक आकर्षण 

भारतीय संस्कृतीमध्ये सोन्याचे दागिने केवळ अलंकार नसून, ते शुभ मानले जातात आणि भावनिक व सांस्कृतिक वारशाचा अविभाज्य भाग आहेत. लग्नसोहळे, सण-उत्सव किंवा महत्त्वाच्या प्रसंगी सोन्याची खरेदी आजही मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. अनेक कुटुंबांसाठी हे केवळ गुंतवणुकीचे साधन नसून, सुरक्षिततेची भावना आणि पुढील पिढीसाठी जपलेला एक मौल्यवान वारसा आहे.

मात्र, भौतिक सोने म्हणजेच सोन्याच्या दागिन्यांमध्ये गुंतवणूक करताना काही तोटे आहेत, जे आजच्या बाजारात अधिक स्पष्ट होत आहेत. दागिन्यांवर ‘मेकिंग चार्जेस’ किंवा घडणावळ शुल्क लागते, जे दागिन्यांच्या किमतीच्या साधारणपणे ८% ते २५% पर्यंत असू शकते आणि विक्री करताना ते परत मिळत नाही, त्यामुळे दागिन्यांवर तात्काळ depreciation लागतो. तसेच, दागिन्यांच्या शुद्धतेची खात्री करणे अनेकदा कठीण असते आणि भेसळीची शक्यताही असते, ज्यामुळे त्यांच्या पुनर्विक्री मूल्यावर परिणाम होतो. सुरक्षा हा एक मोठा चिंतेचा विषय आहे; चोरीचा धोका असल्यामुळे त्यांना बँक लॉकरमध्ये ठेवण्याचा खर्च येतो. मोठ्या प्रमाणात सोन्याचे दागिने विकायचे असल्यास, liquidity कमी असल्यामुळे योग्य ग्राहक शोधणे आणि योग्य भाव मिळवणे ही समस्या ठरते.

वर्ल्ड गोल्ड कौन्सिल (WGC) च्या ‘Gold Demand Trends: Q4 & Full Year 2024 Report.‘ अहवालानुसार, भारताची सोन्याच्या दागिन्यांची मागणी २०२४ मध्ये ५६३.४ टन इतकी होती, जी २०२३ च्या ५७५.८ टनाच्या तुलनेत २% कमी होती. असे असले तरी, सोन्याच्या विक्रमी किमतीमुळे या मागणीचे मूल्य २२% नी वाढून ₹३,६१,६९० कोटींवर पोहोचले. २०२५ मध्येही उच्च किमतींमुळे दागिन्यांची मागणी काही प्रमाणात कमी राहण्याची शक्यता आहे. अशा बाजारातील अस्थिरतेत, सोन्याच्या किमतींमधील चढ-उताराचा थेट परिणाम दागिन्यांच्या विक्री मूल्यावर होतो आणि त्यांना तात्काळ रोखीत रूपांतरित करण्याची मर्यादा असते.

Gold ETFs : आधुनिक गुंतवणुकीचा पर्याय

गोल्ड ईटीएफ (Exchange Traded Funds) हा सोन्यात गुंतवणुकीचा एक आधुनिक आणि कार्यक्षम पर्याय आहे. गोल्ड ईटीएफमध्ये सोने भौतिक स्वरूपात नव्हे, तर डिजिटल स्वरूपात साठवले जाते. हे युनिट्स शेअर बाजारात सूचीबद्ध असतात, ज्यामुळे तुम्ही ते शेअरप्रमाणेच खरेदी-विक्री करू शकता. यात तुम्ही सोन्यात अगदी १ ग्रॅमच्या पटीतही गुंतवणूक करू शकता, जे लहान गुंतवणूकदारांसाठी सोयीस्कर आहे.

Gold ETFs चे फायदे

✅ उच्च तरलता

गोल्ड ईटीएफमधील सर्वात मोठा फायदा म्हणजे उच्च तरलता. स्टॉक मार्केट सुरू असताना (सोम-शुक्र) कधीही याची खरेदी-विक्री करता येते.

✅ शुद्धतेची हमी

ही गुंतवणूक ९९.५%-९९.९० शुद्ध सोन्यावर आधारित असते. त्यामुळे सोन्याची शुद्धता ही काळजीच राहत नाही.

✅ साठवणुकीचा खर्च नाही

भौतिक सोने जपण्यासाठी लॉकर लागतो, त्याचा खर्चही येतो. पण Gold ETF हे सुरक्षित डीमॅट खात्यात ठेवले जात असल्यामुळे तुम्हाला कोणत्याही भौतिक स्टोरेजची गरज भासत नाही.

✅ पारदर्शक किंमत

गोल्ड ईटीएफची किंमत थेट आंतरराष्ट्रीय सोन्याच्या दराशी निगडीत असते. त्यामुळे तुम्हाला बाजारातील योग्य आणि पारदर्शक दर मिळतो.

✅ कोणतेही बनवण्याचे शुल्क नाही

सोन्याच्या दागिन्यांमध्ये ८–२५% पर्यंत मेकिंग चार्ज असतो, तो येथे लागत नाही. त्यामुळे ही निव्वळ गुंतवणूक ठरते.

नवीन आकडेवारीनुसार, जानेवारी २०२५ मध्ये भारतात गोल्ड ईटीएफमध्ये ₹3,751 कोटींचा रेकॉर्ड inflow झाला, जो डिसेंबर २०२४ च्या ₹640 कोटींच्या तुलनेत 486% अधिक होता. तसेच, एकूण AUM फेब्रुवारी २०२५ मध्ये ₹28,529 कोटींवरून ₹55,677 कोटींवर पोहोचला — म्हणजे जवळपास 95% वाढ.

बाजार अस्थिर असताना, अनेक गुंतवणूकदार सोने गुंतवणूक म्हणून Gold ETFs निवडतात. यामध्ये तुम्हाला फिजिकल मालमत्ता जपण्याची चिंता नाही आणि तात्काळ खरेदी-विक्री करता येते. याशिवाय, पोर्टफोलिओमध्ये Diversification आणण्यासाठी Gold ETFs हा एक शेअर बाजाराशी निगडीत पण सुरक्षित पर्याय मानला जातो.

Read : सोन्यात स्मार्ट गुंतवणूक: Top 5 Gold ETFs with Lowest Expense Ratio

Gold ETF vs Gold Jewellery

₹1 लाख गुंतवणूक: सोन्याचे दागिने की गोल्ड ईटीएफ?

चला, १६ जून २०२५ रोजी १ लाख रुपये गुंतवणूक करणाऱ्या दोन व्यक्तींचा तुलनात्मक अभ्यास करूया.

व्यक्ती क्र. १ – 24K सोन्याचे दागिने (Tanishq, मुंबई)

• सोन्याचा दर (16 जून 2025): ₹10,151/ग्राम
  
• बनवण्याचे शुल्क: ~12%
  
• GST:
  
  • 3% सोन्यावर
    
  • 5% बनवण्याच्या शुल्कावर
    
• हॉलमार्किंग शुल्क: ₹45 (स्थिर)
  
• एकूण किंमत प्रति ग्राम: ₹11,734.56
  
• गणित:
  ₹100,000 = ₹11,734.56 × वजन + ₹45
  → वजन = ~8.5 ग्राम

 व्यक्ती क्र.१ कडे 8.5 ग्राम शुद्ध सोनं आले, पण भौतिक स्वरूपात.

व्यक्ती क्र.२ – Gold ETF (Gold BeES)

• ETF NAV (16 जून 2025): ₹82.5/unit
  
• 1 unit = 0.01 ग्राम सोनं
  
• गणित:
  ₹100,000 ÷ ₹82.5 = 1,212 units
  → 1,212 × 0.01g = 12.12 ग्राम सोन्याच्या समतुल्य ETF
  
• खर्च:
  
  • ब्रोकरेज + GST = ₹3.50
    
  • Expense Ratio: 0.8% (NAV मधून वजा)
    
• कोणताही बनवण्याचा शुल्क, GST वा स्टोरेज नाही

उदाहरणाचा सारांश

• Gold ETF मध्ये गुंतवणुकीने तुलनेने अधिक सोन्याचा लाभ (~12g वि. 8.5g)
• स्टोरेज, विक्री, शुद्धतेचे कोणतेही त्रास नाहीत
• पारदर्शक व्यवहार, कमी शुल्क, आणि जास्त तरलता

परंतु, दागिन्यांचे भावनिक आणि सांस्कृतिक मूल्य काही गुंतवणूकदारांसाठी आजही महत्वाचे आहे.

तुम्हाला जर फक्त गुंतवणुकीसाठी सोनं खरेदी करायचं असेल, तर Gold ETFs हे अधिक शहाणपणाचं पाऊल ठरेल.

Read : Nifty 50 vs Gold (2015-2025) — मागील १० वर्षांतील कुणी दिले UNBELIEVABLE रिटर्न्स !

भारतीय गुंतवणूकदारांणी  तयारी कशी करावी

भारतीय गुंतवणूकदारांनी सोन्यात गुंतवणूक करताना काही महत्त्वाच्या गोष्टी लक्षात घेणे आवश्यक आहे, विशेषतः जेव्हा बाजार अनिश्चिततेचा सामना करत असतो. सर्वप्रथम, तुमचे गुंतवणुकीचे उद्दिष्ट निश्चित करा. तुम्ही सोने केवळ वापरण्यासाठी (उदा. दागिने) खरेदी करत आहात की ते एक सुरक्षित गुंतवणूक म्हणून पोर्टफोलिओचा भाग बनवू इच्छिता, हे ठरवा.

बाजारातील अस्थिरतेसाठी तयारी करताना, गोल्ड ईटीएफ हा अधिक सुरक्षित आणि लवचिक पर्याय ठरतो. त्यांची तत्काळ रोखीकरणाची क्षमता (उच्च तरलता) तुम्हाला बाजारातील चढ-उतारांदरम्यान सहज व्यवहार करण्याची सोय देते, जी भौतिक सोन्यात शक्य नाही.

पोर्टफोलिओ डायव्हर्सिफिकेशन महत्त्वाचे आहे. फक्त सोन्यावर अवलंबून न राहता, इक्विटी, डेट फंड किंवा रिअल इस्टेटसारख्या इतर मालमत्ता वर्गांमध्येही गुंतवणूक पर्याय उपलब्ध आहेत. गोल्ड ईटीएफ तुमच्या पोर्टफोलिओला स्थिरता प्रदान करण्यास मदत करतात आणि विशेषतः बाजारातील घसरणीच्या काळात उत्कृष्ट hedge म्हणून काम करतात.

SEBI आणि AMFI (असोसिएशन ऑफ म्युच्युअल फंड्स इन इंडिया) या नियामक संस्था ईटीएफमधील पारदर्शकतेला सातत्याने प्रोत्साहन देत आहेत, ज्यामुळे गुंतवणूकदारांचा विश्वास वाढला आहे. तज्ज्ञांच्या मते, दीर्घकालीन आर्थिक नियोजनासाठी आणि पोर्टफोलिओच्या विविधीकरणासाठी गोल्ड ईटीएफ हा एक योग्य पर्याय आहे. तरुण पिढी आणि शहरी भारतीय गुंतवणूकदारांमध्ये डिजिटल सोन्याबद्दल जागरूकता वाढत आहे.

तुमची अंतिम निवड: दागिने की ईटीएफ?

बाजारातील अनिश्चिततेच्या आजच्या काळात सोन्याचे दागिने त्यांचे पारंपरिक आणि भावनिक महत्त्व निश्चितपणे टिकवून ठेवतील, पण शुद्ध सोन्यातगुंतवणूक म्हणून पाहिल्यास गोल्ड ईटीएफ एक अधिक सुरक्षित, पारदर्शक आणि व्यवहार्य पर्याय म्हणून उदयास आले आहेत. किंबहुना, आपल्या सविस्तर उदाहरणावरूनही हे स्पष्ट झाले की, भौतिक दागिन्यांच्या तुलनेत गोल्ड ईटीएफमध्ये कमी खर्चात लक्षणीयरीत्या जास्त सोने मिळते. वाढती जागरूकता आणि नियामक संस्थांचे प्रोत्साहन यामुळे डिजिटल सोन्यात गुंतवणूक हा एक पसंतीचा मार्ग बनत आहे. तुमच्या गुंतवणुकीची उद्दिष्टे, जोखीम सहनशीलता आणि आर्थिक नियोजन लक्षात घेऊन योग्य सोन्यात गुंतवणूक धोरण निवडा. बाजारातील चढ-उतारावर मात करण्यासाठी आणि भविष्यासाठी सुरक्षित निवड करण्यासाठी स्मार्ट गुंतवणूक करा!

Disclaimer : ही माहिती केवळ शैक्षणिक आणि माहितीपर उद्देशांसाठी दिली आहे. कृपया कोणतीही गुंतवणूक करण्यापूर्वी नोंदणीकृत आर्थिक सल्लागाराचा सल्ला घ्या. लेखक किंवा वेबसाईट कोणत्याही प्रकारच्या आर्थिक नुकसानीस जबाबदार राहणार नाही.