शून्य टॅक्स असतानाही ITR फाइल करणं का महत्त्वाचं आहे?

अरे, रमेश! आता कुठे नोकरी सुरू झाली आहे, पगारही तेवढा नाहीये की टॅक्स भरावा लागेल. तरी पण तुला शून्य टॅक्स असताना ITR फाइल करणं गरजेचं आहे? कशाला हा सगळा खटाटोप?

अनेकांच्या मनात हा प्रश्न असतो. ज्यांचं उत्पन्न टॅक्स भरण्याच्या मर्यादेपेक्षा कमी आहे, त्यांना वाटतं की शून्य टॅक्स असताना ITR फाइल करणं ही फक्त एक डोकेदुखी आहे. पण खरं सांगायचं तर, ITR भरणं म्हणजे फक्त टॅक्स भरणं नाही, तर तुमच्या आर्थिक भविष्याची तयारी करणं आहे. शून्य टॅक्स असतानाही ITR फाइल केल्याने तुम्हाला अनेक मोठे फायदे मिळू शकतात, ज्याबद्दल तुम्हाला कदाचित माहिती नसेल. ITR हा तुमच्या कमाईचा एक ‘अधिकृत पुरावा’ असतो, जो तुमच्या भविष्यातील स्वप्नांसाठी एक ‘आर्थिक पासपोर्ट’ म्हणून काम करतो.

या लेखात, आपण ITR बद्दलचे मोठे गैरसमज दूर करून, त्याचे खरे फायदे आणि ‘Nil Return’ फाइल करण्याची सोपी प्रक्रिया समजून घेऊया, जेणेकरून अजयसारख्या अनेकांना भविष्यात अडचणी येणार नाहीत.

ITR बद्दलचे 4 मोठे गैरसमज आणि त्यांची खरी उत्तरं

ITR फाइल करण्याबद्दल समाजात अनेक गैरसमज आहेत. आपण एक एक करून ते दूर करूया.

गैरसमज 1: ‘माझं उत्पन्न खूप कमी आहे, ITR भरायची गरज नाही.’

हे खूप सामान्यपणे ऐकू येतं, पण हा विचार खूप धोकादायक आहे. कायदेशीररित्या तुमच्यावर कर भरण्याची सक्ती नसेल, पण ITR हा तुमच्या कमाईचा सर्वात महत्त्वाचा आणि अधिकृत पुरावा आहे. भविष्यात तुम्हाला जेव्हाही तुमच्या उत्पन्नाचा पुरावा द्यायचा असेल (उदा. होम लोनसाठी, व्हिसासाठी किंवा कोणत्याही सरकारी योजनेसाठी), तेव्हा बँकेला किंवा सरकारी कार्यालयाला तुम्ही भरलेला ITR हाच सर्वात विश्वसनीय डॉक्युमेंट वाटतो. त्यामुळे कमी उत्पन्न असतानाही ITR फाइल करणं ही एक स्मार्ट आर्थिक सवय आहे. 

गैरसमज 2: ‘ITR भरणं खूप अवघड आणि किचकट आहे.’

हे खरं आहे की ITR भरण्याची प्रक्रिया आधी गुंतागुंतीची होती, पण आता ती खूप सोपी झाली आहे. विशेषतः ज्यांना ‘Nil Return’ फाइल करायचं आहे, त्यांच्यासाठी तर ही प्रक्रिया खूप सोपी आहे. नवीन ऑनलाइन पोर्टलमुळे तुम्ही तुमचा रिटर्न काही मिनिटांतच भरू शकता. फक्त योग्य फॉर्म निवडणं आणि आवश्यक माहिती भरणं इतकंच काम असतं. या लेखाच्या शेवटी आम्ही याची सोपी प्रक्रिया देखील सांगणार आहोत, ज्यामुळे तुमचा हा गैरसमज पूर्णपणे दूर होईल.

गैरसमज 3: ‘एकदा ITR भरलं की सरकार मागे लागेल.’

हा गैरसमज चुकीच्या माहितीमुळे पसरला आहे. उलट, नियमितपणे शून्य टॅक्स असताना ITR फाइल केल्याने तुम्ही एक जबाबदार नागरिक आहात. यामुळे तुमचा ‘Compliance Record’ चांगला राहतो. जर तुम्ही वेळेवर ITR फाइल करत राहिलात, तर भविष्यात तुम्हाला कोणत्याही सरकारी नोटीस येण्याची शक्यता कमी होते. तुमचा ट्रॅक रेकॉर्ड चांगला असल्यामुळे आयकर विभागाचा तुमच्यावरील विश्वास वाढतो.

गैरसमज 4: ‘माझा कोणताही TDS कापलेला नाही, मग ITR कशाला?’

TDS कापला गेला नसेल तर ITR फाइल करण्याची गरज नाही, असं अनेकांना वाटतं. पण TDS हा ITR फाइल करण्याचा एकमेव उद्देश नाही. ITR फाइल केल्याने तुम्हाला शेअर मार्केटमध्ये झालेल्या नुकसानीचा फायदा भविष्यात घेता येतो, तुमचा आर्थिक रेकॉर्ड तयार होतो, आणि अनेक सरकारी योजनांसाठी तुम्ही पात्र ठरता. TDS शिवायही ITR फाइल करण्याचे अनेक महत्त्वाचे फायदे आहेत, जे आपण पुढील भागात सविस्तरपणे पाहणार आहोत.

Read : Skipping AIS and TIS for ITR filing: Costly Mistake!

‘शून्य टॅक्स’ असूनही ITR भरण्याचे 4 जबरदस्त फायदे

ITR फाइल करणं म्हणजे केवळ सरकारी नियमांचं पालन करणं नाही, तर तुमच्या भविष्यासाठी एक भक्कम पाया तयार करणं आहे. शून्य टॅक्स असतानाही ITR फाइल करण्याचे हे 4 जबरदस्त फायदे समजून घेतल्यावर तुम्हाला त्याची खरी किंमत कळेल.

1. TDS चे पैसे परत मिळवण्याचा एकमेव मार्ग: तुम्हाला माहीत आहे का, की तुमच्या बँक खात्यातील FD च्या व्याजावर किंवा इतर काही कामांवर बँक TDS (Tax Deducted at Source) कापून घेते? समजा, एखादी निवृत्त व्यक्ती आहे जिचं उत्पन्न टॅक्स मर्यादेच्या आत आहे, पण तिच्या बँक ऑफ महाराष्ट्रच्या FD वर TDS कापला गेला आहे. अशा परिस्थितीत, तो TDS परत मिळवण्यासाठी ITR फाइल करणं हा एकमेव आणि अनिवार्य मार्ग आहे. तुम्ही ITR फाइल केलं नाही, तर तुमचे पैसे तसेच सरकारी खात्यात राहतील आणि ते तुम्हाला कधीच परत मिळणार नाहीत.
2. होम लोन, व्हिसा, आणि इतर योजनांसाठी सर्वात महत्त्वाचं डॉक्युमेंट: तुमच्या आयुष्यात कधीतरी घर घेण्याचं, गाडी घेण्याचं किंवा परदेशात शिक्षणासाठी जाण्याचं स्वप्न असेल. जेव्हा तुम्ही होम लोन (उदा. SBI किंवा HDFC बँकेकडून) किंवा एज्युकेशन लोनसाठी अर्ज करता, तेव्हा बँक तुमच्या उत्पन्नाची खात्री करण्यासाठी मागील काही वर्षांचे ITR मागते. तुमच्याकडे ITR असेल तर तुमची आर्थिक स्थिती चांगली आहे, हे सिद्ध होतं. अगदी अमेरिका किंवा युरोपमधील व्हिसासाठीही ITR हा एक महत्त्वाचा आर्थिक पुरावा मानला जातो. थोडक्यात, ITR फाइल करणं म्हणजे तुमच्या मोठ्या स्वप्नांना पूर्णत्वात आणण्याची तयारी करणं आहे.
3. शेअर मार्केटमधील नुकसानीचा फायदा भविष्यात मिळवा: तुम्ही जर शेअर मार्केटमध्ये किंवा म्युच्युअल फंडात गुंतवणूक करत असाल, तर कधीतरी तोटा (Capital Loss) होऊ शकतो. ITR फाइल केल्यावर तुम्ही या तोट्याची नोंदणी करू शकता. यामुळे तुम्हाला हा तोटा पुढील 8 वर्षांपर्यंत झालेल्या नफ्यातून (Capital Gains) भरून काढता येतो. समजा, या वर्षी तुम्हाला ₹10,000 चा तोटा झाला आणि पुढच्या वर्षी ₹20,000 चा फायदा झाला, तर तुम्ही ITR च्या मदतीने फक्त ₹10,000 वरच टॅक्स भरू शकता. ITR फाइल केलं नाही तर तुमचा हा तोटा शून्य मानला जातो आणि तुम्ही भविष्यातील मोठा टॅक्स वाचवण्याची संधी गमावता.
4. तुमच्या आर्थिक शिस्तीचा पुरावा: नियमितपणे ITR फाइल करणं, भलेही टॅक्स शून्य असो, तुमची आर्थिक शिस्त दर्शवते. यामुळे तुमची कर्ज पात्रता वाढते, कारण बँका आणि कर्ज देणाऱ्या संस्था तुमच्या उत्पन्नाचा पुरावा म्हणून ITR वापरतात, ज्यामुळे कमी व्याजदरात कर्ज मिळण्याची शक्यता वाढते.  शिवाय, नोकरी बदलताना किंवा इतर महत्त्वाच्या ठिकाणी ITR हा तुमच्या कमाईचा एक विश्वासार्ह पुरावा म्हणून उपयोगी पडतो.

‘Nil Return’ फाइल करण्याची सोपी प्रक्रिया: एक संपूर्ण मार्गदर्शन

‘Nil Return’ म्हणजे असं ITR, जे तुम्ही तेव्हा फाइल करता, जेव्हा तुमचं वार्षिक उत्पन्न टॅक्स भरण्याच्या मर्यादेच्या आत असतं. हे फाइल करण्याची प्रक्रिया आता खूपच सोपी झाली आहे. खालील स्टेप्स फॉलो करून तुम्ही हे स्वतःच करू शकता:

पायरी 1: ITR फाइल करण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे तयार ठेवा

• पॅन कार्ड (PAN Card): तुमचा कायमस्वरूपी ओळख क्रमांक.
• आधार कार्ड (Aadhaar Card): ओळख आणि पत्त्याचा पुरावा.
• बँक खाते क्रमांक: तुम्हाला मिळणारा कोणताही रिफंड याच खात्यात जमा होतो.
• फॉर्म 26AS: या डॉक्युमेंटमध्ये तुमच्या नावावर कापलेला TDS दिसतो. हे तपासल्याने तुमचा किती टॅक्स कापला गेला आहे, याची खात्री होते.

पायरी 2: ऑनलाइन पोर्टलवरील स्टेप-बाय-स्टेप प्रक्रिया

1. इनकम टॅक्सच्या वेबसाइटवर जा: तुमच्या ब्राउझरमध्ये incometaxindia.gov.in ही वेबसाइट उघडा.
2. लॉगिन करा: तुमचा पॅन नंबर आणि पासवर्ड वापरून पोर्टलवर लॉगिन करा.
3. ‘E-file’ पर्याय निवडा: मेनूमध्ये ‘E-file’ टॅबवर जाऊन ‘Income Tax Returns’ वर क्लिक करा.
4. फॉर्म निवडा: ‘Nil Return’ साठी बहुतेकदा ITR-1 (सहज) हा फॉर्म योग्य असतो. तो निवडा आणि योग्य आर्थिक वर्ष निवडा.
5. माहिती भरा: तुमचा पगार, इतर उत्पन्न (बँकेचं व्याज), आणि इतर आवश्यक माहिती भरा. तुमच्या बाबतीत टॅक्स शून्य असल्यामुळे, बहुतेक रकाने रिकामेच राहतील किंवा त्यात शून्य भरावे लागेल.
6. E-Verification करा: ITR फाइल केल्यावर त्याला e-verify करणं खूप महत्त्वाचं आहे. यासाठी तुम्ही आधार OTP, बँक खाते किंवा इतर पर्याय वापरू शकता. Verification पूर्ण झाल्यावरच तुमचा ITR यशस्वीपणे फाइल झाला, असं मानलं जातं.

टीप: ही प्रक्रिया खूप सोपी असली तरी, पहिल्यांदा ITR फाइल करताना तुम्हाला थोडा वेळ लागू शकतो. पण एकदा सवय झाल्यावर तुम्ही ती काही मिनिटांतच पूर्ण करू शकता.

ITR फाइल करा आणि आर्थिकदृष्ट्या ‘स्मार्ट’ बना!

तुम्ही पाहिलं की शून्य टॅक्स असताना ITR फाइल करणं हे केवळ एक सरकारी काम नसून, तुमच्या भविष्यासाठी एक मोठी गुंतवणूक आहे. तुमच्या मनात असलेले ‘उत्पन्न कमी आहे’, ‘प्रक्रिया अवघड आहे’ किंवा ‘सरकार मागे लागेल’ असे सर्व गैरसमज आता दूर झाले असतील, अशी आशा आहे.

तुमचा शून्य टॅक्स असला तरीही, ITR हा तुमच्यासाठी एक सुरक्षा कवच म्हणून काम करतो. तो तुम्हाला TDS चे पैसे परत मिळवण्यास, होम लोन किंवा व्हिसा मिळवण्यास मदत करतो आणि शेअर मार्केटमधील नुकसानीचा फायदा भविष्यात घेण्याची संधी देतो.

शून्य टॅक्स असताना ITR फाइल करणं ही एक डोकेदुखी नाही, तर एक स्मार्ट आणि जबाबदार आर्थिक सवय आहे. या सवयीमुळे तुमच्या आयुष्यातील मोठे आर्थिक निर्णय घेताना तुम्हाला कधीही अडचण येणार नाही. त्यामुळे आता वाट पाहू नका, आजच तुमचा ITR फाइल करा आणि तुमच्या आर्थिक भविष्याची सुरुवात करा!

Disclaimer : हा लेख केवळ माहितीसाठी आहे. ITR फाइल करण्यासंदर्भात कोणताही निर्णय घेण्यापूर्वी, कृपया तुमच्या आर्थिक परिस्थितीनुसार योग्य सल्ला घेण्यासाठी चार्टर्ड अकाउंटंट (CA) किंवा टॅक्स कन्सल्टंटशी संपर्क साधा. या लेखातील माहितीवर आधारित कोणत्याही निर्णयासाठी लेखक किंवा प्रकाशक जबाबदार नाहीत.